«Οι Δρόμοι του Κουδουνιού. Η Θεσσαλονικη Υποδέχεται Τα Κουδούνια»
Το Λαογραφικό και Εθνολογικό Mουσείο Μακεδονίας-Θράκης διοργανώνει
την Πρώτη Πομπή Κωδωνοφόρων στο πλαίσιο της δράσης «Οι Δρόμοι του Κουδουνιού».
Η δράση επιχειρεί να συνδέσει την παράδοση στα δρώμενα της κωδωνοφορίας της Ελλάδας, με τα αντίστοιχα του Ευρωπαϊκού χώρου.
Πρόκειται για εποχικά δρώμενα μεταμφιέσεων με ευγονικό και ευετηρικό χαρακτήρα, δηλαδή δραματικές παραστάσεις που ανέπτυξαν οι γεωργοκτηνοτροφικές κοινωνίες, πιστεύοντας ότι προστατεύουν την παραγωγή τους ειδικά κατά την κρίσιμη εναλλαγή των εποχών. Οι «Δρόμοι του κουδουνιού» αναζητούν τα κοινά στοιχεία στα δρώμενα
αυτά με την καταγραφή της ποικιλομορφίας τους.
Η διοργάνωση τοποθετείται σε ένα νέο θεσμικό πλαίσιο με προτεραιότητα σε δραστηριότητες όπως εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, συνέδρια, ημερίδες και αναπαραστάσεις δρώμενων στην πόλη της Θεσσαλονίκης.
Η πομπή πραγματοποιήθηκε στο κέντρο της Θεσσαλονίκης την Κυριακή 23 Φεβρουαρίου 2014. Περιλάμβανε παρέλαση με κατάληξη την πλατεία Αριστοτέλους, όπου ομάδες κωδωνοφόρων έκαναν αναπαράσταση τα έθιμά τους.
Οι εκθέσεις φωτογραφίας είναι παραγωγή του Φωτογραφικού Κέντρου Θεσσαλονίκης
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ 2014
Σάββατο 15 Φεβρουαρίου
20:30 Gallery Toss, (Bar La Doze, Βηλαρά 1 & Συγγρού, στα Άνω Λαδάδικα)
Εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφίας
του Νίκου Βαβδινούδη [ STUDIOVD ]
Διάρκεια : 15 Φεβρουαρίου – 5 Μαρτίου 201419.00 Κτήριο περιοδικών εκθέσεων του Λαογραφικού Μουσείου (Λ.Ε.Μ.Μ.-Θ.) Βασ. Όλγας 68.
Εγκαίνια της έκθεσης φωτογραφίας
του Σωκράτη Νίκογλου
«Τελετουργία μύησης».
Διάρκεια έως 5 Μαρτίου.
Δευτέρα 17 Φεβρουαρίου 20,00 BRASSERIE GARCON, στην παραλιακή της Θεσσαλονίκης (Λεωφ. Νίκης & Αγ. Σοφίας 2) Εγκαίνια ομαδικής έκθεσης φωτογραφίας. Συμμετέχουν: Άννα Πιτσικαλή, Μανώλης Λαγουτάρης, Αρτέμης Τιμασούκ, Δημήτρης Προκοπίου.
Γειτνιάσεις II (Νάξος, Σκύρος, Μυτιλήνη, Σοχός)
Διάρκεια έως 4 Μαρτίου 2014.
ΚΑΦΕ ΝΙΚΗΣ 35, στην παραλιακή της Θεσσαλονίκης (Λεωφ. Νίκης 35)
Εγκαίνια ομαδικής έκθεσης φωτογραφίας. Συμμετέχουν:Dick Blau, Δημήτρης Βαμβακούσης, Χάρης Φάρρος, Σταματίου Σταύρος.
‘’Γειτνιάσεις κωδονοφορίας’’ (Νικήσιανη, Βώλακας Δράμας, Νάξος, Σοχός)
Διάρκεια έως 4 Μαρτίου 2014.
Τρίτη 18 Φεβρουαρίου
20,00 ΙΔΡΥΜΑ ΤΑΣΟΥ ΦΑΛΚΟΥ – ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ ΚΑΙ ΤΙΤΙΚΑΣ ΑΡΒΑΝΙΤΑΚΗ,
(Παπαμάρκου 28, Πλ. Άθωνος)
Εγκαίνια ομαδικής έκθεσης φωτογραφίας. Συμμετέχουν: Ντίνα Μανάβη, Άγης Κελπέκης, Χριστίνα Παπαφράγκου και Θέμιδα Ζήδρου.
Τίτλος : ‘’Κουδούνια απ όλη την Ελλάδα’’
Διάρκεια έως 25 Μαρτίου 2014
Gallery X-ART-I, (Παπαμάρκου 25, Πλ. Άθωνος)
Εγκαίνια ομαδικής έκθεσης φωτογραφίας.
Συμμετέχουν: Άγης Κελπέκης, Dick Blau, Ευθύμης Μουρατίδης. Τίτλος: ‘’Γειτνιάσεις κωδονοφορίας ΙΙ’’ (Καλή Βρύση, Σκύρος, Βώλακας Δράμας)
Διάρκεια έως 4 Μαρτίου 2014
Κυριακή 23 Φεβρουαρίου
11.00 – 17.00 Πομπή ομάδων κωδωνοφόρων από την Ελλάδα και την Ευρώπη.
Από τον Λευκό Πύργο στην πλατεία Αριστοτέλους μέσω της παραλιακής
οδού. Αναπαράσταση των δρώμενων στην πλατεία.
Πληροφορίες για τις εκθέσεις φωτογραφίας και υλικά:
Καρκατσέλης Βασίλης 6942 860 890
Λίγα λόγια για την ανάγκη εμπλοκής των φωτογράφων στην αναδημιουργία των παραδοσιακών δρώμενων.
Μία έκθεση στο μεταίχμιο της δημιουργίας, στο μεταίχμιο της συνεργασίας του παλαιού με το καινούργιο, στο μεταίχμιο της εναλλαγής, με βραχυπρόθεσμες και μακροπρόθεσμες επιδιώξεις.
Η νεώτερη των εικαστικών τεχνών (η φωτογραφία) με θεματογραφία κάποια από τα παλαιότερα έθιμα της Ελληνικής υπαίθρου, τόσο ίδια, και τόσο διαφορετικά μεταξύ τους. Η σημερινή φωτογραφική δημιουργία σε συνομιλία με το πολιτιστικό ένστικτο του Έλληνα, οι σύγχρονες δημιουργικές αξίες σε διάλογο με την μέθεξη της συν- μετοχής στην ανα-βίωση.
Οι φωτογράφοι ενώνουν τις δυνάμεις τους με τις ανά την επικράτεια τοπικές πρωτοβουλίες διαφυγής ή εμπλουτισμού του λεξιλογίου έκφρασης, κοινωνικής ενσωμάτωσης και διερεύνησης του εγώ. Η έκθεση που δημιουργείται έχει κεντρικούς ήρωες, αυτούς που ενδιαφέρονται και εργάζονται ακατάπαυστα για να περισυλλέξουν τα σκόρπια κομμάτια της παλαιάς και της νέας πολιτιστικής μας παράδοσης ή κληρονομιάς.
Οι φωτογράφοι, με μία παραδοσιακή τεχνική/αποστολή του μέσου (αυτή της αδιαμεσολάβητης καταγραφής των όσων συμβαίνουν γύρω τους) με τη συμμετοχή τους στα δρώμενα, εμπλουτίζουν τα εκφραστικά τους μέσα προς νέες (ή μήπως ξεχασμένες;) πολιτιστικές κατευθύνσεις και δημιουργικές ενατενίσεις.
Η μακροχρόνια εμπλοκή των φωτογράφων με κάτι έξω από τις σύγχρονες αισθητικές πρακτικές της σημερινής τέχνης, είναι προφανές πως σε βάθος χρόνου, αποδίδει προς δύο κατευθύνσεις. Όχι μόνο με τον εμπλουτισμό της σημερινής θεματολογίας τους (δυνατότητες) αλλά και προς μία πιο πολύμορφη σύμμειξη/ανάπτυξη των τεχνών (αναδημιουργία).
Μέσω του δημιουργικού παντρέματος της φωτογραφίας με τα δρώμενα της δικής μας παράδοσης (που παραδοσιακά δεν την περιλαμβάνουν) ίσως λειτουργήσει μία άλλου τύπου ανάπτυξη και σε βάθος διάνθηση των παραδοσιακών πρακτικών και αξιών. Έχουμε ανάγκη μια νέα έμπνευση για μετεξέλιξη και των δύο πόλων αυτής της συνεργασίας, για μία αξιοποίηση των δημιουργημάτων του λαού, δίχως λαϊκισμούς,
Βασίλης Καρκατσέλης Καλλιτεχνικός Διευθυντής του Φωτογραφικού Κέντρου Θεσσαλονίκης
ΥΓ Στην έκθεση παρουσιάζονται φωτογραφίες από τα δρώμενα της κωδωνοφορίας στον Βώλακα και Μοναστηράκι Δράμας, από τον Σοχό, την Πετρούσα, το Φλάμπουρο Σερρών και την Καλή Βρύση.
ΟΙ ΔΡΟΜΟΙ ΤΟΥ ΚΟΥΔΟΥΝΙΟΥ
Έως την 9η χιλιετία π.Χ. τα ανθρώπινα πατήματα ήταν του κυνηγού τροφοσυλλέκτη που γύριζε τη γη για να βρει τροφή· από τότε εμφανίζονται και τα πατήματα του καλλιεργητή που κάνει τη γη να γυρίζει γι αυτόν σε πρωτόγνωρους, παραγωγικούς κύκλους. Με την ανακάλυψη της γεωργίας, η αμέτρητη έκταση, το χάος, γίνεται χωράφι, χώρος μετρημένος, ενώ η αδιάφορη εναλλαγή θερμών και ψυχρών περιόδων γίνεται πέρασμα από τον ένα παραγωγικό κύκλο στον άλλο, χρόνος μετρημένος.
Οι γεωργοκτηνοτροφικές κοινότητες βίωναν τα περάσματα από τον έναν παραγωγικό κύκλο στον άλλο με την εξαιρετική ένταση που τροφοδοτούσε το δίπολο του φόβου και της ελπίδας. Φόβος απέναντι στο απρόβλεπτο και το ευμετάβλητο της κλιματικής συνθήκης που μπορούσε να απειλήσει τη σοδειά, άρα την επιβίωση της κοινότητας. Ελπίδα για καλή συγκομιδή και υγιή αναπαραγωγή ανθρώπων και ζώων. Αυτά τα κοινά και διάχυτα στις κοινότητές τους ισχυρά αισθήματα ώθησαν τους γεωργούς και τους κτηνοτρόφους να επινοήσουν διαβατήριες τελετές, ιεροπραξίες ευγονικού και ευετηρικού-καλοχρονιάτικου-χαρακτήρα, κυρίως μιμητικές παραστάσεις των γεωργικών εργασιών, και να τις πυκνώσουν κατά το κρίσιμο πέρασμα από τον χειμώνα (εποχή εμφανούς νέκρωσης της φύσης), στην άνοιξη (εποχή αρχόμενης αναβλάστησης). Με τις τελετές, τα δρώμενα όπως ονομάζονται, επικαλούνταν μυστηριακές, υπέρτερες των φυσικών δυνάμεων δυνάμεις, για να τις εξευμενίσουν, ώστε να ευεργετήσουν την κοινότητα: ευεργεσία σημαίνει ανανέωση της εμπιστοσύνης στη δύναμη της κοινότητας, στον συλλογικό της εαυτό, στην αλληλεγγύη ανάμεσα στα μέλη της.
Η περιοχή μας, εδώ στη Θεσσαλονίκη, πάνω στον διάδρομο Θερμαϊκός-Αξιός-Μοράβας-κοιλάδα της Ουγγαρίας που διέτρεξε ο πολιτισμός των καλλιεργητών μεταδίδοντας, γύρω στην 7η χιλιετία π.Χ., τη γεωργία από το Αιγαίο στις ολιγομελείς κοινωνίες των κυνηγών της Μεσευρώπης, υπήρξε κεντροβαρική στην ανάπτυξη του νέου γεωργοκτηνοτροφικού πολιτισμού και των ιεροπραξιών του. Άλλοι τρεις διάδρομοι, δυτικά της ελληνικής χερσονήσου, διαπερνούν το ορεινό εμπόδιο των Άλπεων επιτρέποντας τη μετάδοση της γεωργίας έως την 5η χιλιετία π.Χ., από τη βόρεια ακτογραμμή της Μεσογείου στην Κεντρική και Δυτική Ευρώπη: το πέρασμα του Μπρέννερο στη Βόρεια Ιταλία, ο Ροδανός ποταμός πλάϊ στη Μασσαλία, η περιοχή Καρκασσόν δίπλα στα Πυρηναία. Περιοχές επίσης κεντροβαρικές σε ομοιόθετες ιεροπραξίες, δρώμενα γονιμικά, κωδωνοφορίες εκκωφαντικές και αποτροπαϊκές για τη συντριβή των ενάντιων στην επιβίωση των κοινοτήτων δαιμόνων και τον εξευμενισμό των φιλίων δυνάμεων. Δρώμενα που θα φιλοξενήσουμε στην πόλη μας, «εκτός τόπου και χρόνου», ως προς τη γεωγραφία και τη συμβατική χρονομέτρηση, εντός όμως της εποποιίας της κοινής γεωργοκτηνοτροφικής μας κληρονομιάς, της πιο πλατιάς, της πιο γενναιόδωρης αναγωγής του σημερινού μας πολιτισμού: Η γεωργία υπήρξε «μαθητεία αρετής και θάρρους» και είμαστε οι σημερινοί άνθρωποι παιδιά εκείνης της εποποιίας που χάραξε πάνω στη γη η γεωργοκτηνοτροφική κοινωνία καθιστώντας οικουμένη την πριν «ανώνυμη, ανυπόστατη, ερημωμένη» γη.
Αν ο προνεωτερικός άνθρωπος επινόησε τα εκκωφαντικά στην κλίμακα της κοινότητάς του κουδούνια για να εξορκίσει το κακό, και φαίνεται πως τα κατάφερε καλά, τί διαστάσεων κουδούνια να περιμένουμε από τον νεωτερικό άνθρωπο που σε δυόμισι μόλις αιώνες κατάφερε να απειλήσει τον πλανήτη;
Ίσως μια κωδωνοφορία συμπαντικής κλίμακας!
Λαογραφικό και Εθνολογικό Μουσείο Μακεδονίας – Θράκης
Όσο είναι αλήθεια πως τα δικαιώματα της εξέλιξης ταυτίζονται με τα δικαιώματα της αιώνιας νεότητας, άλλο τόσο είναι αλήθεια πως το αύριο πλάθεται πάντα με τα υλικά του χτες. [...] Ένας πολιτισμός τότε μονάχα μπορεί να ’χει γερά θεμέλια, όταν είναι ριζωμένος σε μια βαθιά συνείδηση του παρελθόντος του, του άμεσου παρελθόντος του.’ Δ. Λουκόπουλος, 1938.
Το Λ.Ε.Μ.Μ.-Θ. ερευνά και μελετά τον παραδοσιακό πολιτισμό των τελευταίων αιώνων και χρόνων στο βορειοελλαδικό χώρο. Συλλέγει, συντηρεί, διαφυλάσσει και καταγράφει τα υλικά τεκμήρια του πολιτισμού αυτού, τα οποία εκθέτει στο κοινό για μελέτη, παιδεία και ψυχαγωγία.
Οι συλλογές του Μουσείου αποτελούνται από 20.000 περίπου αντικείμενα από κάθε υλικό, αντικείμενα σχετικά με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία και με τεχνικές, όπως η υφαντική, η ραπτική, η κεντητική, η μεταλλοτεχνία, η ξυλοτεχνία, η κεραμική. Πρόκειται για αντικείμενα που εξυπηρετούσαν τις βασικές βιοτικές ανάγκες του ανθρώπου (διατροφή, στέγαση, ένδυση), αλλά και αντικείμενα που χρησιμοποιούνταν στο πλαίσιο της κοινωνικής και της πνευματικής ζωής του.
Το Μουσείο, μέσα από τη γνώση της κοινωνίας του χθες, επιδιώκει την κατανόηση του σήμερα. Ο ρόλος του είναι κατεξοχήν κοινωνικός. Μέσα από την πολύπλευρη δράση του (εκθέσεις, εκπαιδευτικά προγράμματα, εκδόσεις, εκδηλώσεις) επικοινωνεί με τον κόσμο, συμμετέχει στα πολιτιστικά δρώμενα και παρεμβαίνει στην κοινωνία.
